Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm do virus gây nên thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt tập trung ở nhóm dưới 3 tuổi. Bệnh tay chân miệng có tốc độ lây lan nhanh, dễ thành dịch, cao điểm của bệnh là từ tháng 3 – 5 và từ tháng 9-12 hàng năm. Bệnh lây chủ yếu theo đường tiêu hóa. Nguồn lây chính từ nước bọt bỏng nước và phân của trẻ nhiễm mầm bệnh. Bệnh có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não-màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện sớm và xử trí kịp thời.

 Các dấu hiệu nhận biết sớm bệnh tay chân miệng:

     Phát hiện sớm bệnh TCM ở trẻ là một trong những yếu tố quan trọng giúp cho việc điều trị được thuận lợi, trẻ bệnh được chăm sóc và theo dõi sát, hạn chế những rủi ro gây tác hại xấu đến sức khỏe của trẻ nếu phát hiện và điều trị quá trễ. Bệnh TCM ở trẻ em có những biểu hiện cần chú ý sau đây:

- Giai đoạn ủ bệnh: 3-7 ngày, chưa có dấu hiệu lâm sàng

- Giai đoạn khởi phát: Từ 1-2 ngày với các triệu chứng như: sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy vài lần trong ngày.

- Giai đoạn toàn phát: Có thể kéo dài 3-10 ngày với các triệu chứng điển hình của bệnh:

               +  Sốt nhẹ từ 2-4 ngày

               + Nôn, tiêu chảy +/- ho

               + Nếu trẻ sốt cao và nôn nhiều dễ có nguy cơ biến chứng. Biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp thường xuất hiện sớm từ ngày 2 đến ngày 5 của bệnh

                +  Loét miệng: xuất hiện sau sốt 1-2 ngày, lúc đầu là chấm hồng ban trong vòng 24 giờ tiến triển nhanh thành mụn nước có đường kính khoảng 2-4mm, cuối cùng thành loét trung tâm gây đau, chảy nước miếng, ăn uống kém

                 +  Phát ban dạng phỏng nước: Ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông; tồn tại trong thời gian ngắn (dưới 7 ngày) sau đó có thể để lại vết thâm. Đôi khi dạng dát sẩn không có mụn nước; kích thước thay đổi từ 2-10 mm hình tròn hay bầu dục, nổi cộm hoặc ẩn dưới da, trên nền hồng ban, không đau, các tổn thương da tự hết trong vòng 1 tuần, mụn nước khô sẽ để lại vết thâm da

- Giai đoạn lui bệnh: Thường từ 3-5 ngày sau, trẻ hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng.

Bệnh tay chân miệng lây truyền qua con đường nào?

   - Trẻ tiếp xúc trực tiếp với người nhiễm bệnh:hít, nuốt phải các dịch tiết, nước bọt người bệnh khi ăn uống chung, ho, hắt hơi, nói chuyện.

   - Tiếp xúc trực tiếp với dịch của mụn nước, bọng nước, phân của người bệnh.

   - Trẻ lành cầm nắm đồ chơi, chạm vào các vật dụng của trẻ bệnh.

   - Lây qua bàn tay người chăm sóc trẻ.

   Khi nào thì bệnh trở nặng?

Đưa trẻ đến ngay bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất nếu thấy trẻ có một trong những biểu hiện sau:

                1.   Sốt cao liên tục 39oC không hạ sau khi đã hạ sốt tích cực.

                2.   Nôn ói nhiều.

                3.  Thở mệt, tim đập nhanh

                 4.  Giật mình chới với, hốt hỏang, thất thần.

                5.  Quấy khóc (dỗ không nín).

                6.   Run chi (thấy rõ khi đưa đồ chơi cho trẻ cầm).

                7.   Yếu chi.

                8.  Trẻ đi đứng loạng choạng.

                9.   Trẻ đảo mắt bất thường.

                10.  Co giật.

Cách điều trị:

 - Hiện chưa có thuốc đặc trị hay vaccine phòng bệnh tay chân miệng, chỉ điều trị hỗ trợ, điều trị triệu chứng, chăm sóc bệnh nhân tại nhà và sử dụng các loại thuốc hạ sốt, giảm đau, bù đủ nước cho cơ thể theo hướng dẫn của Bác sĩ, khám ngay khi có các dấu hiệu trở nặng

- Đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng nâng cao thể trạng bệnh nhi, cha mẹ nên cho trẻ ăn các thức ăn dạng lỏng, nguội và dễ tiêu hóa

* Một số sai lầm cần tránh trong cách điều trị cho bé

        + Cha mẹ thường lo lắng khi  trẻ nổi nhiều mụn nước nhưng điều này cho thấy tình trạng bệnh nhẹ hơn so với nổi các mụn nước ẩn dưới da.

        + Uống quá nhiều các loại vitamin trong thời gian bị bệnh cũng là điều không cần thiết. Việc kiêng tắm có thể khiến trẻ bị ngứa ngáy, nhiễm trùng. Do đó, cha mẹ nên tắm cho bé như bình thường, tắm nước ấm và chỗ kín gió.

Hướng dẫn cách về cách phòng tránh bệnh tay chân miệng?

- Hiện chưa có vắc xin phòng bệnh đặc hiệu.

- Áp dụng các biện pháp phòng ngừa chuẩn và phòng ngừa đối với bệnh lây qua đường tiêu hoá, đặc biệt chú ý khi tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây.

-Vệ sinh cá nhân

- Vệ sinh ăn uống

- Làm sạch đồ chơi, nơi sinh hoạt của trẻ

- Quản lý- xử trí phân của trẻ

- Theo dõi phát hiện sớm trẻ bệnh

- Cách ly, điều trị kịp thời khi phát hiện trẻ bệnh

Phạm Thị Ngọc Bích - Khoa Cấp cứu - NTH.