Trước bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ngày càng đa dạng và phức tạp, nhu cầu hoàn thiện pháp luật để tháo gỡ các điểm nghẽn trong đầu tư công, nâng cao tính minh bạch và cạnh tranh trong đấu thầu là rất cấp thiết. Luật 57/2024/QH15 được xây dựng nhằm tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn, phù hợp với yêu cầu phát triển mới, đồng thời hỗ trợ thu hút đầu tư trong và ngoài nước.

Những điểm mới nổi bật trong Luật Đấu thầu theo Luật 57/2024/QH15

1. Bổ sung hình thức lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt

Luật bổ sung Điều 34a quy định về lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt, áp dụng với các dự án có yêu cầu, điều kiện đặc thù về thủ tục đầu tư, giao đất, cho thuê đất, khu vực biển hoặc các yêu cầu liên quan đến quốc phòng, an ninh, đối ngoại, biên giới lãnh thổ, lợi ích quốc gia mà không thể áp dụng các hình thức lựa chọn nhà đầu tư thông thường. Chính phủ sẽ quy định chi tiết về thủ tục này

2. Điều chỉnh quy định về tính độc lập của nhà thầu và nhà đầu tư

Luật làm rõ các tiêu chí về độc lập giữa các nhà thầu, nhà đầu tư và nhà thầu tư vấn trong cùng một gói thầu, nhằm tránh xung đột lợi ích và tăng tính cạnh tranh lành mạnh. Ví dụ, các công ty mẹ, công ty con trong tập đoàn kinh tế nhà nước được tham gia gói thầu của nhau nếu sản phẩm, dịch vụ thuộc ngành nghề kinh doanh chính, nhưng có giới hạn về cổ phần góp vốn để đảm bảo tính khách quan

3. Mở rộng phạm vi và điều kiện áp dụng các phương thức đấu thầu

Luật quy định rõ hơn về các phương thức đấu thầu áp dụng cho từng loại gói thầu, như đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, đấu thầu quốc tế, đồng thời cho phép áp dụng phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ hoặc hai túi hồ sơ tùy theo điều kiện thực tế của gói thầu nhằm tăng tính linh hoạt và phù hợp

4. Tăng cường minh bạch và công khai thông tin đấu thầu

Luật yêu cầu đăng tải đầy đủ các thông tin liên quan đến dự án, hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời thầu lên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, giúp các nhà thầu tiếp cận thông tin dễ dàng, giảm thiểu tiêu cực trong quá trình đấu thầu

5. Sửa đổi quy định về đánh giá tài chính - thương mại

Việc đánh giá tài chính - thương mại của nhà thầu được thực hiện theo phương pháp so sánh, xếp hạng dựa trên các tiêu chuẩn cụ thể như giá, phí sản phẩm, vốn nhà nước hỗ trợ, lợi ích xã hội và giá trị thanh toán nhằm nâng cao tính khách quan và hiệu quả lựa chọn nhà thầu7.

Đánh giá tác động

Những thay đổi này góp phần nâng cao tính minh bạch, cạnh tranh, hiệu quả kinh tế trong hoạt động đấu thầu, đồng thời tháo gỡ các điểm nghẽn về thủ tục và quy trình. Việc bổ sung lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt tạo điều kiện cho các dự án quan trọng, liên quan đến quốc phòng, an ninh được triển khai thuận lợi hơn. Tuy nhiên, việc áp dụng các quy định mới đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà thầu để tránh phát sinh vướng mắc, rủi ro trong thực tiễn

Luận giải và bình luận chuyên gia

Với tư cách chuyên gia pháp lý về đấu thầu, tôi đánh giá Luật 57/2024/QH15 là một bước tiến quan trọng trong hoàn thiện hệ thống pháp luật đấu thầu tại Việt Nam. Việc bổ sung các quy định về lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt là cần thiết để phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh quốc gia. Đồng thời, các quy định về tính độc lập của nhà thầu và minh bạch thông tin sẽ góp phần nâng cao tính cạnh tranh, giảm thiểu tiêu cực. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, cần có hướng dẫn chi tiết và đào tạo, phổ biến pháp luật cho các bên liên quan nhằm đảm bảo thực thi đồng bộ, hiệu quả./.

Nguyễn Thị Kim Hồng – Phòng NVKHTC