Mãn kinh là một  hiện tượng sinh lý tự nhiên, thường xảy ra ở người phụ nữ tuổi từ 45-50. Trong quá trình mãn kinh, người phụ nữ thường có những thay đổi về Tâm - sinh lý có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và hạnh phúc, cũng như có những nguy cơ mới về sức khỏe có thể xảy ra.

Tâm lý người phụ nữ ở tuổi này rất ngại nói ra những vấn đề bất thường của mình, cũng ngại đi khám bệnh nếu như còn chịu đựng được.

Mãn kinh là gì?

Là thời kỳ người phụ nữ không hành kinh nữa và chấm dứt khả năng sinh sản. Đây là giai đoạn cơ thể người phụ nữ có sự suy giảm chức năng buồng trứng, dần dần buồng trứng ngưng hoạt động và ngưng tiết các nội tiết tố nữ.

Mãn kinh diễn tiến từ từ theo tuổi tác, thường qua 2 giai đoạn:

*Tiền mãn kinh: thường xảy ra ở tuổi từ 45- 50, có thể kéo dài từ 2- 5 năm ( tùy người ) trước khi kinh nguyệt dừng hẳn, do hoạt động buồng trứng bắt đầu suy giảm và sự mất cân bằng các nội tiết tố nữ ( Estrogen và Progesteron ) dẫn đến kinh nguyệt không đều, kéo dài, dây dưa.

*Mãn kinh thật sự: Thường ở tuổi từ 50 -55 cùng với thời gian mất kinh liên tiếp 12 tháng mới có thể nói chắc được là mãn kinh, do buồng trứng ngưng hẳn hoạt động và ngưng tiết nội tiết tố nữ, dẫn đến kinh nguyệt mất hẳn.

-Mãn kinh sớm: là mãn kinh trước 40 tuổi. Khi đó người phụ nữ không còn khả năng có thai được nữa (do không rụng trứng được ). Mãn kinh sớm xảy ra ở người phụ nữ hút thuốc lá, uống rượu bia, chiếu tia xạ trị bệnh, cắt tử cung nhưng còn chừa 2 buồng trứng 

- Mãn kinh muộn: Là mãn kinh sau 55 tuổi.

Những rối loạn thường gặp ở tuổi tiền mãn kinh:

Thời kỳ tiền mãn kinh bắt đầu từ khi có những rối loạn kinh nguyệt, có thể kèm theo những rối loạn về thần kinh, tâm lý.

- Rối loạn kinh nguyệt: chu kỳ kinh không đều, lượng kinh nguyệt có thể nhiều hơn hoặc ít hơn trước, hay bị rong kinh.

- Tinh thần: thường không ổn định, hay cáu gắt, lo lắng, mệt mỏi, khó ngủ.

- Cơn bốc hỏa: tự nhiên người phụ nữ thấy nóng bừng ở ngực rồi lan lên cổ và mặt. Cảm giác này tồn tại trong một vài phút nhưng làm cho người phụ nữ khó chịu. Hiện tượng này lặp đi lặp lại nhiều lần trong ngày, số lần nhiều hay ít tùy thuộc từng người. Kèm theo có thể ra mồ hôi trộm. Cơn bốc hỏa có thể xảy ra nhiều lần ban ngày rồi nhẹ vào ban đêm.

- Hay có cơn choáng váng, nhức đầu, buồn nôn, chóng mặt, đánh trống ngực.

Tuy nhiên có phụ nữ không có biểu hiện của thời kỳ này, mà chuyển nhẹ nhàng từ thời kỳ hoạt động sinh sản sang hẳn thời kỳ mãn kinh mà không có biểu hiện rối loạn gì. Đây là một hiện tượng sinh lý bình thường, nó chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn rồi sẽ tự hết, nhưng cũng có người thấy triệu chứng này nặng hơn khi đã chuyển sang giai đoạn mãn kinh thật sự.

Những thay đổi ở người phụ nữ tuổi mãn kinh:

Ở tuổi mãn kinh, do thiếu hụt estrogen nên dẫn đến một số thay đổi về thể chất của người phụ nữ như mệt mõi, đau đầu, mất ngủ hay quên, tê các đầu chi, nôn mữa, giảm thị lực, ù tai, hoa mắt, chóng mặt, chán ăn, bốc hỏa, có khi trầm uất, dễ nóng nảy, cáu gắt…

- Niêm mạc sinh dục: dần dần teo mỏng, làm âm hộ, âm đạo khô, ngứa, rát, giao hợp đau, dễ bị xây xước và nhiễm trùng.

- Sa sinh dục: do cơ, dây chằng vùng chậu bị nhão hơn.

- Tiết niệu: tiểu nhiều lần, đôi khi tiểu không tự chủ.

- Da, tóc: kém mềm mại, khô và nhăn, trổ đồi mồi, tóc khô, rụng, dễ gẫy…

- Tăng trọng: dễ mập, dẫn đến thừa cân hay bị béo phì, mỡ tích tụ nhiều ở vùng bụng và đùi.

- Xương: thiếu nội tiết tố khiến xương mất dần canxi và chất khoáng, dẫn đến loãng xương, xương giòn, dễ gẫy.

- Các tai biến do bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, suy động mạch vành.

- Phụ nữ trong thời mãn kinh có khuynh hướng dễ bị tiểu đường, nhất là khi huyết áp cao hoặc bi mập phì.

Nên làm gì để phòng ngừa các rối loạn sau mãn kinh:

1. Có chế độ lao động, nghỉ ngơi thích hợp, có một cuộc sống vui tươi, thoải mái, tránh những lo âu, phiền muộn.

- Không nên lao động nặng nhọc nhưng cũng không nên bất động vì ở người cao tuổi nếu bất động nhiều làm tăng nguy cơ loãng xương, bệnh tim mạch. Nên có một số công việc cụ thể phù hợp với sức khỏe và hoàn cảnh cụ thể từng người.

2. Tập thể dục: Đối với phụ nữ ở tuổi mãn kinh nên tập dưỡng sinh, đi bộ là hình thức tốt nhất.

3. Dinh dưỡng

- Tránh ăn những thức ăn không có lợi cho sức khỏe, nhất là các loại mỡ động vật, không ăn quá mặn hoặc quá ngọt.

- Cần ăn nhiều rau quả tươi và sữa giàu canxi để giảm nguy cơ loãng xương,  Nên ăn các thức ăn cung cấp nhiều canxi như tôm, cua, cá.

- Có thể dùng Mg ( đậu, rau xanh ) Vitamin AD ( dầu cá ), Vitamin D có trong sữa, cá hồi, cá ngừ. Vitamin E, Vitamin C.

4. Trong quan hệ tình dục, có thể dùng các chất bôi trơn để làm tăng độ cảm giác, tránh được tổn thương niêm mạc gây đau do khô teo của âm đạo.

5. Khám phụ khoa định kỳ mỗi 6 tháng một lần để phát hiện và điều trị sớm các bệnh phụ khoa, các bệnh ung thư (ung thư vú, ung thư cổ tử cung, ung thư thân tử cung, ung thư buồng trứng )

Để bảo vệ sức khỏe và hạnh phúc cho phụ nữ ở tuổi tiền mãn kinh- mãn kinh hết sức là cần thiết. Vì vậy mỗi phụ nữ  trang bị cho mình những kiến thức hiểu biết về biểu hiện của hội chứng tiền mãn kinh, tuổi mãn kinh để tự chăm sóc cho mình có được cuộc sống thoải mái, dễ chịu, hạnh phúc và có chất lượng hơn./.

Bùi Thị Thu Thủy – Khoa Phụ sản.